Powódź jest jednym z kataklizmów, którego doświadczenie można nazwać urazowym bądź traumatycznym. Jest to niewątpliwie zdarzenie, które stanowi zagrożenie dla życia oraz zdrowia, wiąże się z poważnymi stratami materialnymi oraz (nierzadko)
z koniecznością opuszczenia swojego miejsca zamieszkania. Osoby znajdujące się w bezpośrednich objęciach żywiołu w jednej chwili muszą zmierzyć się z jego nieprzewidywalnością oraz gwałtownością. Są narażone na ogromny stres, poczucie bezradności w oczekiwaniu na dalsze wskazówki oraz informacje dotyczące ewakuacji, przeżywają strach spowodowany brakiem pewności, co do swoich dalszych losów; są również w dużym stopniu zależne od wsparcia innych osób oraz instytucji. Powódź może zatem stanowić doświadczenie graniczne – odbierać pewność dotyczącą świata oraz swojego
w nim miejsca, powodować ogromne przerażenie, a także burzyć dotychczasowe poczucie własnej wartości oraz sprawczości. Jednym z poważnych skutków tego doświadczenia może być wykształcenie się zaburzeń pourazowych i związanych z czynnikiem stresowym, np. zaburzenia stresowego pourazowego (PTSD). Warto jednak zwrócić uwagę na fakt, że nie
u każdej osoby, która doświadczyła potencjalnie traumatycznego doświadczenia, rozwinie się PTSD. Jest to zależne od wielu czynników. Niewątpliwie, jednym z istotnych czynników chroniących jest wsparcie społeczne oferowane przez rodzinę oraz bliskich, a także lokalne społeczności.
Co można zrobić dla naszych bliskich, którzy doświadczyli powodzi?
Bardzo ważnym elementem wsparcia jest udzielanie go zgodnie z własnymi możliwościami oraz potrzebami osób, którym chcemy pomóc. Warto jest pokazać bliskim własną dostępność, zaproponować wsparcie oraz z otwartością i cierpliwością wsłuchać się
w ich potrzeby. Istotne okazać się może wsparcie finansowe (w tym zorganizowanie zbiórki funduszy) oraz materiale np. wysyłka potrzebnych rzeczy (m.in. ubrań, żywności, środków higienicznych). Nie należy bagatelizować pomocy praktycznej. Ważne jest również, żeby
w oferowanym wsparciu uwzględniać własne ograniczenia oraz „mocne” strony. Osoby dobrze zorganizowane oraz sprawne fizycznie mogą zaoferować pomoc w sprzątaniu, naprawach, zakupach oraz wielu innych codziennych czynnościach, w których warto odciążyć bliskich. Zwłaszcza w pierwszych dniach po powodzi (ale można to odnieść do wielu innych zdarzeń kryzysowych) warto jest udzielać wsparcia praktycznego, pomagać w wykonywaniu konkretnych zadań, upewnić się, że osoby, które doświadczyły powodzi są bezpieczne oraz mają możliwość zaspokojenia podstawowych potrzeb. Często to dopiero na dalszych etapach, gdy osoby doświadczające kryzysu czują, że jest zaspokojone ich poczucie bezpieczeństwa, mają dostęp do żywności, „dachu nad głową” oraz leków, możemy starać się zapewnić wsparcie emocjonalne.
Osoby, które doświadczyły powodzi zmagać się będą z całą gamą emocji o różnej intensywności. Ważne jest, by zwrócić uwagę na to, że każda osoba może inaczej mierzyć się z tym doświadczeniem, warto więc „zawiesić” swoje założenia dotyczące konkretnych emocji oraz reakcji i nie zakładać z „góry”, że bliska osoba będzie w dany sposób przeżywać tę sytuację. Ważnym elementem wsparcia emocjonalnego jest otwartość na to, co przeżywa druga osoba, wsłuchania się w jej przeżycia, wątpliwości, reakcje oraz powstrzymywać się od oceny. Należy jednak pamiętać, żeby nie nakłaniać osoby do rozmowy czy dzielenia się swoim doświadczeniem, zakładając, że będzie to pomocne. Niektóre osoby będą wykazywać silną potrzebę rozmowy o swoich emocjach oraz doświadczeniach, a inne skupią się na działaniach. W każdym przypadku warto jest pokazać swojemu bliskiemu, że jest się gotowym do wysłuchania go, jeśli tylko będzie tego potrzebował.
Czy mogę pomóc będąc daleko?
Są sytuacje, w których z różnych przyczyn nie możemy wesprzeć osoby na miejscu zdarzenia. Istnieją jednak sposoby, żeby pomagać będąc daleko. Ważne może okazać się wsparcie informacyjne np. poszukiwanie oraz przesyłanie informacji dotyczących organizowanych zbiórek, pomocy rządowej oraz działalności organizacji charytatywnych bądź innych istotnych lokalnych inicjatyw. Można również zaoferować swoją pomoc
w przeszukiwaniu stron urzędowych oraz przesyłaniu odpowiednich dokumentów. Nie warto bagatelizować tego rodzaju wsparcia – osoby, które muszą mierzyć się ze skutkami powodzi mogą nie mieć wystarczająco czasu, odpowiedniego skupienia, czy motywacji, żeby poszukiwać tego rodzaju informacji. Nie zawsze również będą „na bieżąco” informowane przez lokalne organizacje. W świecie zdominowanym przez Internet oraz media społecznościowe coraz więcej spraw jesteśmy w stanie „załatwiać” zdalnie. Można więc brać udział w zbiórkach funduszy, przesyłać potrzebne rzeczy, pobierać dokumenty, poszukiwać informacji na forach oraz stronach Internetowych. Wsparcia emocjonalnego można udzielać przez Internet lub czat,
a także dzwoniąc i zapewniając bliskich o swojej obecności. Jeśli sami z różnych przyczyn nie możemy wysłuchać, czy wesprzeć osoby, możemy polecić telefony wsparcia, w których pracują doświadczeni psychologowie oraz psycholożki.
Warto zaznaczyć, że rodzaje potrzebnego wsparcia mogą zmieniać się w czasie, który upływa od powodzi. Ważne jest więc, żeby nie ograniczać pomocy do pierwszych dni po powodzi, ale w ramach własnych możliwości zapewnić bliskich o swojej dostępności.
W udzielaniu pomocy ważna jest elastyczność, uważność na potrzeby drugiej strony, bardziej niż skupienie na własnych przekonaniach dotyczących tego, co może być potrzebne. Ważne jest, żeby pomagać w ramach własnych możliwości, zwracać uwagę na własne zmęczenie, nie odsuwać całkowicie swoich własnych planów oraz zobowiązań. Jako osoba wspierająca pamiętaj, żeby zadbać także o siebie. Tylko wtedy będziesz mógł/mogła nieść pomoc innym.
Autorka artykułu: mgr Maja Łuczywek; wolontariuszka Fundacji Nagle Sami, doktorantka w Szkole Doktorskiej Nauk Społecznych UJ
Literatura cytowana:
Zawadzki, B. i Strelau, J. (2005). Trauma powodzi. ACADEMIA. Magazyn Polskiej Akademii Nauk, 1(1), 12-15.
Zawadzki, B. i Strelau, J. (2008). Zaburzenia pourazowe jako następstwo kataklizmu. Kwartalnik Nauka, 2, 47-55.
Źródła internetowe: